พิพิธภัณฑ์มรดกวัฒนธรรมอิสลามและศูนย์การเรียนรู้คัมภีร์อัล-กุรอาน

        พิพิธภัณฑ์มรดกวัฒนธรรมอิสลามและศูนย์การเรียนรู้คัมภีร์อัล-กุรอาน (Al-Quran Learning Center : Manuscript) ตั้งอยู่ที่โรงเรียนสมานวิทยา (ปอเนาะศาลาลูกไก่) บ้านศาลาลูกไก่ อำเภอยี่งอ จังหวัดนราธิวาส อยู่ห่างจากตัวเมืองนราธิวาสไปประมาณ 11 กิโลเมตร เป็นพิพิธภัณฑ์ได้เก็บรวบรวมคัมภีร์อัล-กุรอานที่เขียนด้วยลายมือจากทั่วทุกมุมโลก มีจำนวนกว่า 78 เล่ม อายุอยู่ในราว 150 – 1,112 ปี ซึ่งถือเป็นมรดกอันล้ำค่าของชุมชนมุสลิม

          พิพิธภัณฑ์นี้ก่อตั้งโดยการนำของโต๊ะครู มาหะมะลุตฟี หะยีสาแม (ซึ่งเป็นผู้ก่อตั้งโรงเรียนสมานวิทย์ เมื่อปี พ.ศ. 2500)  ท่านได้สะสมคัมภีร์อัล-กุรอาน พร้อมเอกสารโบราณที่เกี่ยวข้องกับวิถีชีวิตมุสลิม ที่ได้มาจากทั่วทุกมุมโลก เช่น อียิปต์ อินโดนีเซีย เยเมน ฟิลิปปินส์ เป็นต้น และได้จากชาวมุสลิมที่เดินทางไปศึกษาต่อยังต่างประเทศรวมถึงชาวมุสลิมที่เคยติดต่อกับประเทศไทยในอดีต ผ่านการซ่อมแซมและการดูแลรักษาอย่างดี จากทั้งผู้เชี่ยวชาญในประเทศและต่างประเทศ (โดยเฉพาะประเทศตุรกี ได้ช่วยบูรณะเคลือบสารพิเศษ เพื่อเป็นหลักฐานโบราณคดีโลกอิสลาม) คัมภีร์เหล่านี้ บางเล่มเป็นคัมภีร์ที่ใช้ประกอบพิธีการสาบานตน เพื่อเข้ารับตำแหน่งของข้าราชการของรัฐปาตานีต่อหน้ากษัตริย์ในอดีต ซึ่งใช้มาตั้งแต่ซุลต่าน มูซัฟฟาร์ ชาห์ กษัตริย์คนแรกของรัฐปาตานี ถือเป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ชายแดนใต้อันเก่าแก่ ซึ่งประเมินค่ามิได้

         นอกจากนั้นยังมีตำราดาราศาสตร์และตำราโหราศาสตร์โบราณต่างๆ ของไทย และมีห้องจัดแสดงข้าวของเครื่องใช้พื้นบ้านโบราณของชุมชนชาวมุสลิมอีกด้วย มีผู้สนใจเข้าชมเป็นจำนวนมาก โดยเฉพาะชาวเอเชียและกลุ่มประเทศมุสลิมทั้งแถบตะวันออกกลาง รวมถึงนักเรียน นักศึกษา ที่สนใจด้านประวัติศาสตร์

        พิพิธภัณฑ์แห่งนี้ได้จดทะเบียนเป็นมูลนิธิพิพิธภัณฑ์มรดกวัฒนธรรมอิสลามและศูนย์การเรียนรู้คัมภีร์อัล-กุรอาน เมื่อ ปี พ.ศ. 2558 ปัจจุบันกำลังดำเนินการสร้างอาคารจัดแสดงถาวรไว้ด้านหน้าโรงเรียน ริมถนนสายหลัก ซึ่งที่นี่จะกลายเป็นศูนย์กลางทางด้านวัฒนธรรมอิสลาม อาเซียน (นูซันดารา) ในอนาคต